De Chacona was in Spanje een exotische, sensuele volksdans, wellicht afkomstig uit Italië, vervolgens overgestoken naar Guatemala en Mexico en aldus volgens een schrijver uit 1618 'vanuit West-Indië met de post in Sevilla aangekomen'. In zijn roman La illustre Fregona beschrijft Miguel de Cervantes (1547-1616, de schepper van Don Quixote) de chacone wel zeer beeldend als wellustig en vulgair :

'Laat alle vrouwelijke en mannelijke natuurgeesten binnen, die maar naar binnen willen, want de Chacona is breder dan de zee. Ze is een vermaarde mestiezin die naar verluid meer heiligschennis en beledigingen heeft geuit dan ooit in Aruba is vertoond .. '

De chacona werd zo populair, dat ze zelfs 'door de kieren van de kloosterdeuren binnendrong'. (meer info: Dance History Archives). In de Europese hofkringen raakte deze 'verboden dans' in zwang als de meer gecultiveerde chaconne. Barok-componisten van naam (w.o. Lully, Purcell en Bach) schreven er muziek voor. Arañes versie 'A la vida bona' werd in 1624 in Rome gepubliceerd - nog een oorspronkelijke chacona: een carnavalesk spotlied vol onzinnige tegenstellingen en dwaze Jeroen Bosch-achtige taferelen. Schilderijen en liederen uit de renaissance zaten altijd vol met symbolen en subtiele verwijzingen, bestemd voor het dubbelzinnige (intellectuele?) publiek. Slechts een paar kon ik ontcijferen ... Ook het rijmschema van de coupletten is interessant: a b b a a c c -ona' 'y la fama lo pregona'

Un sarao de la Chacona
se hizo el mes de las rosas
huva millares de cosas
y la fama lo pregona
Een avond in de rozenmaand
dansten wij de chacona
en de duizend dingen die gebeurden
zijn wijd en zijd bekend
Estribillo
A la vida, vidita bona,
vida vámonos a Chacona
refrein
Op het goede, goede leven !
Kom dansen we de chacona !
Copla
Porque se casó Almadan
se hizo un bravo sarao
dançaron hijas de Anao
con los nietos de Milan
Un suegro de Don Beltrán
y una cuñada de Orfeo
començaron un guineo
y acabólo un amaçona
y la fama lo pregona.
1
Omdat Almadan ging trouwen
was er een groots feest
En de dochters van Aeneas
dansten met de kleinzonen van Milan.
Een schoonvader van Don Beltran
en de schoonzus van Orpheus
begonnen een guinese dans
die eindigde met een amazone
en ze zijn wijd en zijd bekend
Copla
Salió la zagalagarda
con la muger del encenque
y de Zamora el palenque
con la pastora Lisarda.
La mezquina Doña Albarda
trepocon pasa Gonzalo
y un ciego dió con un palo
tras de la braga lindona
y la fama lo pregona.
2
Daar kwam een stevige boeremeid
met de vrouw van een zieke man
op de kermis van Zamora
met de herderin Lisarda.
Mevrouw Albarda de roddelaarster
ging op stap met Gonzalo
en een blinde sloeg met zijn stok
op een verrukkelijk achterwerk (! *)
en hij is wijd en zijd bekend
Copla
Salió el medico Galeno
con chapines y corales
y cargado de atabales
el manto Diego Moreno
El angañador Vireno
salió tras la trage malla
y la manta de Cazalla
con un mosca de Arjona
y la fama lo pregona
3
Daar kwam ook de arts Galenus
met klompen en koralen kralen
en Diego Moreno's mantel
was met trommels volgehangen.
Daar kwam Vireno de bedrieger
achter een dikke vrouw vandaan
en de opschepper uit Cazalla
liep met een geniepig ventje uit Arjona
en hij is wijd en zijd bekend
Copla
Salió Ganasa y Cisneros
con sus barbas chamuscadas
y dándose bofetadas
Anasarte y Oliveros
Con un sartal de torteros
salió Esculapio el doctor
y la madre del Amor
puesta a la ley de Bayona
y la fama lo pregona
4
En daar kwamen Ganasa en Cisneros
met hun verschroeide baard
en Anasarte en Oliveros
deelden harde meppen uit
En daar kwam met een beslagkom
de geneesheer Aesculaap
met Cupido's moeder
gehoorzaam aan Bayonne's wet
en hij is wijd en zijd bekend
Copla
Salió la Raza y la traza
todas tomadas de orín
y danzado un matachín
el ñate el viaraza.
Entre la Raza y la traza
se levantó tan gran lid
que fué menester que El Cid
que baylase una chacona
y la fama lo pregona
5
En daar kwam trots zigeunervolk
allemaal met pis besmeurd
Een gemaskerde nar vertolkte met dans
een goedzak en een booswicht.
En onder het zigeunervolk
brak er zo'n groot tumult uit
dat ze El Cid moesten roepen
om voor hen een chacona te dansen
en zijn roem snelt hem vooruit
Copla
Salió un carga de Aloé
con todas sus sabandijas
luego bendiendo alelixas
salió la grulla en un pié.
Un africano sin fe
un negro y una gitana
cantando la dina dana
y el negro la dina dona
y la fama lo pregona
6
Daar kwam een lading Aloe
met alle soorten ongedierte
en staande op één poot
verkocht de kraanvogel haverkost.
Een heiden uit Afrika
een zigeunerin en een neger
zongen een gezellig deuntje
en de neger met zijn deuntje
hij is wijd en zijd bekend
Copla
Entraron treynta Domingos
con veinte Lunes a cuestas
y cargo con esas cestas
un asno dando repingos.
Juana con tingolomingos
salió las bragas enjutas
y más de cuarenta putas
huyendo de Barcelona
y la fama lo pregona
7
En dertig zondagen kwamen binnen
met twintig maandagen achter hen aan
en met manden zwaar beladen
sputterde de ezel koppig tegen.
En Juana met haar snuisterijen
liep daar in een te kleine onderbroek
gevolgd door minstens veertig hoeren
zojuist ontvlucht uit Barcelona
en haar roem snelt haar vooruit